Integracja sensoryczna

Postaram się Państwu wyjaśnić, co to jest integracja sensoryczna, jakim dzieciom jest ona potrzebna i na czym polegają zajęcia prowadzone tą metodą.

Zaburzenie przetwarzania sensorycznego (ang. Sensory Processing Disorder, SPD) wiąże się z brakiem zdolności do wykorzystania informacji uzyskiwanych za pomocą zmysłów w celu sprawnego funkcjonowania w życiu codziennym. SPD jest również znane jako dysfunkcja integracji sensorycznej lub zaburzenie SI.

Pojęcie przetwarzania sensorycznego odnosi się do sposobu, w jaki układ nerwowy odbiera komunikaty ze wszystkich zmysłów i przekształca je w stosowne reakcje ruchowe i behawioralne.
Zaburzenia przetwarzania sensorycznego pojawiają się, gdy sygnały sensoryczne nie są odpowiednio organizowane, aby wywołać właściwe reakcje.

Dr A. Jean Ayres – pionierka w dziedzinie terapii zajęciowej i neurobiologii – porównała SPD do neurologicznego „korka”, który uniemożliwia pewnym obszarom mózgu otrzymywanie informacji koniecznych do poprawnej interpretacji informacji sensorycznych.

Osoba cierpiąca na SPD ma trudności z przetwarzaniem i wykorzystywaniem informacji otrzymanych za pomocą wszystkich zmysłów, co sprawia, że wykonywanie wielu codziennych czynności stanowi dla niej duże wyzwanie. Jeśli zaburzenia takie nie są skutecznie leczone, może to prowadzić do niezdarności ruchowej, problemów w zachowaniu, niepokoju, depresji, porażek w szkole i wiele innych skutków.

Wiedzę o świecie zyskujemy za pomocą zmysłów na drodze integracji sensorycznej. W każdej chwili do naszego mózgu dociera wiele elementów informacji sensorycznych, pochodzących z każdego miejsca w naszym ciele. Zmysły obejmują nie tylko dotyk, słuch, wzrok, smak i zapach, ale także zmysły układu przedsionkowego i propriocepcji, które odpowiadają za przeciwstawianie się sile grawitacji i odbiór wrażeń pochodzących z każdego rodzaju ruchu, wywołanych zmianą położenia ciała w przestrzeni, a szczególnie głowy.

Policjant na skrzyżowaniu kieruje ruchem samochodów, tak jak nasz mózg kieruje informacjami docierającymi do niego. Jeżeli informacje (samochody) przepływają w sposób zorganizowany, a po drodze łączą się z innymi wrażeniami, wcześniej zebranymi, mózg wykorzystuje je do odpowiednich zachowań i przyswajania wiedzy. Jeżeli natomiast przepływ tych informacji jest niezorganizowany, następuje chaos, a życie przypomina korek uliczny w godzinach szczytu.

Dlaczego tak się dzieje? Jaki zachowuje się dziecko z zaburzeniami przetwarzania sensorycznego?

Posłużę się przykładem Wiktora. Chłopiec bardzo „żywy”, ciekawy wszystkiego, lubiący zabawy na placu zabaw, a przede wszystkim karuzelę i drabinki. Mama denerwuje się, bo Wiktor nie słucha poleceń. W szkole wychowawca zwraca uwagę na agresywne zachowanie chłopca, brak koncentracji na zajęciach. Wiktor ma problem z pisaniem ze słuchu.

Minęły czasy wrzucania takich dzieci do jednego worka: „niegrzeczne i źle wychowane” Dziś zastanawiamy się co nieprawidłowo pracuje, jaki rodzaj dysfunkcji powoduje takie reakcje?

Na zachowanie Wiktora mogą mieć wpływ systemy: dotykowy, przedsionkowy i słuchowy. Przyczyną bicia kolegów może być nieprawidłowe odbieranie bodźców dotykowych przez chłopca. Kiedy system dotykowy pracuje niewłaściwie, wrażenia docierające do niego, są przetwarzane w sposób nieodpowiedni, a co za tym idzie, reakcja mózgu na takie zachowanie również jest nieodpowiednia, np. każde szturchnięcie na przerwie jest wyolbrzymione, wywołuje nieproporcjonalne reakcje emocjonalne i powoduje zachowania agresywne, połączone również z brakiem wyczucia siły.

Wiktor lubi się wspinać i kręcić na karuzeli, nie boi się wysokości. Takie zabawy są charakterystyczne dla wszystkich dzieci. Jednak, jeżeli dziecko ma ograniczone aktywności i np. idąc na plac zabaw korzysta zawsze tylko z karuzeli i spędza na niej bardzo dużo czasu, możemy mówić o przestymulowaniu układu przedsionkowego takimi doznaniami.

Podczas lekcji chłopiec siedzi blisko okna. Słyszy przejeżdżające samochody, przechodzących ludzi i ich rozmowy. Brak koncentracji Wiktora na zadaniach może być spowodowany nadwrażliwością słuchową. Wszystkie dźwięki rozpraszają go i nie pozwalają mu się skupić na zajęciach.

Można pomóc takiemu dziecku. Terapia Integracji Sensorycznej wspomaga pracę zmysłów, wpływa na zmianę zachowania w sferze motorycznej, emocjonalnej i poznawczej, a co za tym idzie poprawia skuteczność uczenia się.

Zaburzenia przetwarzania sensorycznego mogą dotyczyć tylko jednego zmysłu, np. dotyku, wzroku lub układu przedsionkowego albo wielu zmysłów. Niektóre osoby cierpiące na SPD mogą nadmiernie reagować na doznania, a wówczas ubieranie się, kontakt fizyczny, światło, dźwięk, pożywienie czy inne sygnały sensoryczne mogą być dla nich nie do zniesienia. Inni z kolei, mogą mieć obniżoną reaktywność i wykazywać niewielkie lub żadne reakcje na stymulację, a nawet ból, gorąco czy zimno. Dzieci, u których sensoryczne przetwarzanie komunikatów ze strony mięśni i stawów jest zaburzone, mogą wykazywać również zaburzenia umiejętności utrzymania właściwej postawy i ruchu. Są to tzw. „giętkie dzieci”, które niepokoją młodych rodziców, oraz dzieci, które są nazywane „niezdarami” czy „ofermami” na placu zabaw. Inne dzieci wykazują stale nienasycony, nadmierny apetyt na bodźce. Dzieci te są często błędnie diagnozowane i błędnie leczone na ADHD.

Zaburzenia przetwarzania sensorycznego najczęściej diagnozuje się u dzieci, jednak osoby dorosłe, które nie były leczone, również mogą doświadczać symptomów i nadal cierpieć na niezdolność do trafnej i właściwej interpretacji komunikatów sensorycznych.